Okyanuslar ve denizler, dünyamızın ekosisteminde hayati bir rol oynar. Yeryüzündeki yaşamın büyük bir kısmı sudan gelir ve su ekosistemleri, iklim düzenleyicisi olmanın yanı sıra, milyarlarca insana besin, enerji ve ekonomik kaynak sağlar. Ancak denizler ve okyanuslar, aşırı kirlilik, aşırı avlanma, iklim değişikliği ve habitat kaybı nedeniyle büyük tehdit altındadır. Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SDG) içinde yer alan Sudaki Yaşam başlığı (SDG 14), okyanusları, denizleri ve su ekosistemlerini korumayı, sürdürülebilir kullanımını sağlamayı ve biyoçeşitliliği desteklemeyi amaçlar. Bu yazıda, su ekosistemlerinin neden korunması gerektiği, karşılaştığı tehditler ve bu hedefe ulaşmak için yapılması gerekenler ele alınacaktır.

Sudaki Yaşam Hedefi (SDG 14)

Sudaki Yaşam başlığı (SDG 14), 2030 yılına kadar okyanusların ve denizlerin sürdürülebilir şekilde yönetilmesini, korunmasını ve biyoçeşitliliğin devamlılığını sağlamayı amaçlar. Bu hedef, denizlerdeki kirliliğin azaltılmasından okyanus asitlenmesiyle mücadeleye kadar birçok farklı konuyu kapsar.

SDG 14’ün alt hedefleri şunlardır:

• Deniz kirliliğinin önlenmesi ve azaltılması: Denizlere atıkların bırakılmasının azaltılması, plastik kirliliği ve diğer zararlı maddelerin deniz ekosistemine zarar vermesinin önüne geçilmesi.
• Deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması ve restore edilmesi: Hassas deniz ve kıyı ekosistemlerinin korunması ve bu alanların eski haline getirilmesi.
• Aşırı avlanmanın önlenmesi ve sürdürülebilir balıkçılık: Aşırı avlanmanın engellenmesi ve sürdürülebilir balıkçılık uygulamalarının teşvik edilmesi.
• Okyanus asitlenmesiyle mücadele: Okyanus asitlenmesinin etkilerinin azaltılması ve bu konuda küresel iş birliğinin artırılması.
• Deniz koruma alanlarının genişletilmesi: Koruma altında olan deniz ve okyanus bölgelerinin artırılması ve su altı biyoçeşitliliğinin korunması.
• Küçük ada ülkelerine ve gelişmekte olan ülkelere destek: Deniz kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için gelişmekte olan ülkelere teknik ve finansal destek sağlanması.

Sudaki Yaşamın Korunmasının Önemi

Okyanus ve denizler, dünya ekosisteminin temel direğidir ve yeryüzündeki yaşam için vazgeçilmezdir. Okyanuslar, karbon yutakları olarak iklim değişikliğiyle mücadelede kritik bir rol oynar. Ayrıca, denizler dünyadaki oksijenin %50’sinden fazlasını üretir ve milyarlarca insan için birincil protein kaynağıdır. Deniz ekosistemleri bozulduğunda, sadece çevre değil, aynı zamanda gıda güvenliği, ekonomik kalkınma ve toplumsal refah da tehlikeye girer.

• İklim düzenleyici: Okyanuslar, atmosferdeki karbonu emer ve iklimin düzenlenmesine yardımcı olur. Ancak aşırı karbon emisyonları nedeniyle okyanusların asitlenmesi, ekosistemlerde büyük tahribat yaratmaktadır.
• Biyoçeşitlilik: Denizler, dünyanın en büyük biyoçeşitlilik alanlarından biridir. Mercan resifleri, mangrovlar ve deniz çayırları gibi ekosistemler, birçok canlının yaşam alanıdır ve bu alanların zarar görmesi deniz canlılarının yok olmasına neden olabilir.
• Gıda güvenliği ve ekonomi: Balıkçılık, dünya genelinde milyonlarca insanın geçim kaynağıdır ve deniz ürünleri, küresel gıda güvenliği için kritik bir öneme sahiptir. Aşırı avlanma ve deniz kirliliği, bu kaynakların sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir.

Sudaki Yaşamı Korumak İçin Atılabilecek Adımlar

Sudaki yaşamı korumak, hükümetlerin, uluslararası kuruluşların, sivil toplumun ve bireylerin birlikte hareket etmesini gerektiren çok yönlü bir çabadır. Su ekosistemlerinin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması için yapılması gereken bazı adımlar şunlardır:

1. Deniz Kirliliğinin Azaltılması

Denizler ve okyanuslar, plastik atıklar, kimyasal kirleticiler ve sanayi atıklarıyla giderek kirlenmektedir. Plastik atıklar, deniz yaşamı üzerinde büyük bir tehdit oluştururken, kimyasal maddeler deniz ekosistemlerinde kalıcı hasarlara neden olabilir.

• Plastik kullanımını azaltmak ve geri dönüşümü artırmak, deniz kirliliğiyle mücadelede en etkili yollardan biridir. Ayrıca, endüstriyel atıkların kontrolü ve arıtma tesislerinin yaygınlaştırılması, denizlere zararlı maddelerin ulaşmasını engeller.

Örnek: Avrupa Birliği, Tek Kullanımlık Plastik Yasağı ile tek kullanımlık plastiklerin kullanımını yasaklamış ve denizlerdeki plastik atıkları azaltmayı hedeflemiştir. Bu tür politikalar, deniz kirliliğini azaltmada etkili olmuştur.

2. Sürdürülebilir Balıkçılığın Teşvik Edilmesi

Aşırı avlanma, denizlerdeki balık popülasyonlarını tehlikeye atmakta ve birçok türün yok olmasına neden olmaktadır. Sürdürülebilir balıkçılık uygulamaları, deniz kaynaklarının uzun vadede korunmasını sağlar.

• Sürdürülebilir balıkçılık politikaları, aşırı avlanmayı önleyebilir ve deniz canlılarının üreme döngülerine saygı gösteren avlanma yöntemlerini teşvik edebilir. Ayrıca, yasadışı ve düzensiz balıkçılığın denetlenmesi, deniz ekosistemlerinin korunmasına yardımcı olur.

Örnek: Norveç, balıkçılık yönetiminde sürdürülebilirliği teşvik eden politikalarıyla, deniz ürünleri sektöründe hem ekonomik büyüme sağlamış hem de deniz ekosistemlerini korumuştur.

3. Deniz Koruma Alanlarının Genişletilmesi

Deniz koruma alanları, deniz ekosistemlerinin doğal döngülerini sürdürebilmesi ve insan faaliyetlerinden korunması için kritik öneme sahiptir. Ancak dünya genelinde denizlerin sadece küçük bir kısmı koruma altındadır.

• Koruma alanlarının genişletilmesi ve yönetimlerinin iyileştirilmesi, deniz biyoçeşitliliğini korumak için en etkili stratejilerden biridir. Mercan resifleri gibi hassas ekosistemlerin korunması, deniz yaşamının devamlılığını sağlar.

Örnek: Avustralya’da bulunan Büyük Set Resifi Deniz Parkı, dünyanın en büyük koruma altındaki deniz alanlarından biridir. Bu alan, mercan resiflerini ve biyoçeşitliliği korumak için ulusal ve uluslararası iş birliği ile yönetilmektedir.

4. Okyanus Asitlenmesiyle Mücadele

Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan karbon dioksit, okyanusların asitlenmesine yol açar. Bu durum, özellikle mercan resifleri ve kabuklu deniz canlıları gibi deniz ekosistemlerini olumsuz etkiler. Okyanusların asitlenmesi, ekosistemlerin dengesini bozarak deniz yaşamını tehdit eder.

• Karbon emisyonlarının azaltılması, okyanus asitlenmesinin durdurulmasında en kritik adımdır. Yenilenebilir enerjiye geçiş, karbon ayak izini düşürürken, okyanusların daha fazla asitlenmesini engeller.

Örnek: İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında, Paris İklim Anlaşması’na taraf olan ülkeler, karbon emisyonlarını azaltma taahhütleri vererek okyanus asitlenmesiyle mücadelede önemli adımlar atmıştır.

5. Küçük Ada Ülkelerine ve Kıyı Topluluklarına Destek

Küçük ada ülkeleri ve kıyı toplulukları, iklim değişikliği ve deniz seviyesinin yükselmesi gibi tehditlerden en fazla etkilenen bölgeler arasında yer alır. Bu ülkeler, deniz kaynaklarını sürdürülebilir şekilde yönetmek için teknik ve finansal desteğe ihtiyaç duyar.

• Uluslararası iş birliği ve finansal yardım, küçük ada devletlerinin deniz kaynaklarını sürdürülebilir şekilde yönetmesine ve iklim değişikliğinin etkilerine karşı daha dirençli hale gelmesine yardımcı olabilir.

Örnek: Fiji, iklim değişikliği ve deniz seviyesinin yükselmesine karşı savunmasız olan küçük ada ülkelerinden biridir. Uluslararası yardımlar ve iklim fonları sayesinde, Fiji sürdürülebilir balıkçılık ve deniz koruma alanları oluşturma yolunda önemli adımlar atmıştır.

Gerçek Hayattan Bir Örnek: Palau ve Sürdürülebilir Deniz Yönetimi

Palau, okyanusların korunması konusunda dünya çapında öncü bir ada devletidir. Palau, deniz koruma alanlarını genişletmek ve sürdürülebilir balıkçılığı teşvik etmek için çeşitli politikalar geliştirmiştir. Palau Milli Deniz Anıtı, ülkenin deniz ekosistemlerini koruma altına alarak balıkçılık ve turizm sektörlerini daha sürdürülebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.

Sudaki Yaşam (SDG 14), Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları içinde yer alan ve okyanusları, denizleri ve su kaynaklarını korumayı, sürdürülebilir kullanımını sağlamayı hedefleyen temel bir hedeftir. Bu hedefe ulaşmak, deniz kirliliğini azaltmak, aşırı avlanmayı önlemek, okyanus asitlenmesiyle mücadele etmek ve deniz ekosistemlerini koruma altına almak gibi çok yönlü çabalar gerektirir.

Okyanuslar, yalnızca dünya ekosisteminin değil, insan yaşamının da temel direğidir. Sudaki yaşamın korunması, sadece çevreyi değil, ekonomik kalkınmayı ve toplumsal refahı da güvence altına alır. Okyanuslar ve denizler olmadan sürdürülebilir bir gelecek mümkün değildir; bu nedenle su ekosistemlerini korumak, insanlık için en büyük önceliklerden biri olmalıdır.